Nieuws » 2023

Jaap Raat (1936-2023), een Westfries icoon

‘Met Jaap Raat in de buurt kwam de historie extra tot leven’. Deze uitspraak bij zijn definitieve afscheid vertelt in twaalf woorden de betekenis van Jacobus Henricus Nicolaas Werenfridus Raat voor Westfriesland, het gebied binnen de Westfriese Omringdijk.

‘Onvermoeibaar’, ‘gedisciplineerd’, ‘doorzettingsvermogen’ - deze trefwoorden in het Crematorium Alkmaar zeggen alles over de manier waarop Jaap gedurende meer dan veertig jaar vorm gaf aan zijn waardevolle nalatenschap.
Een Westfries coryfee heeft ons verlaten, maar Jaap blijft. Dat zullen de stapel publicaties van zijn hand en de stapel uitgaven waaraan hij heeft meegewerkt ons leren. En niet te vergeten zijn inspirerende beminnelijkheid.

Erelid van het Westfries Genootschap, erelid van Stichting Westfriese Families. Deze vermeldingen op de rouwkaart benadrukken zijn liefde voor de regionale historie. Zijn brood verdiende hij decennialang als docent Engels. Waarom niet als geschiedenisleraar? De twee kinderen gaven het antwoord. Anders had papa nauwelijks hobby’s gehad.
Veertig jaar (1977-2017) bestuurslid van Stichting Westfriese Families, 25 jaar (1977-2002) bestuurslid van het Westfries Genootschap. In 1991 nam Jaap bij het genootschap de plek in van Dirk Schuijtemaker als vicevoorzitter van het genootschap. Bij zijn afscheid in 2002 werd de geboren Wervershover benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Oktober 2017. Voorzitter Harold Bos dankt Jaap Raat voor zijn inzet voor Stichting Westfriese Families. Jaap werd toen benoemd tot erelid van de stichting.
(foto Ed Dekker)

Projector en Geschiedschrijving
De koninklijke onderscheiding leek wel een extra aansporing om regionaal actief te blijven op historisch gebied. Ook Stichting Projector en Commissie Geschiedschrijving hebben daar veel aan te danken.
Bij het officiële afscheid van Jaap in april 2022 van Stichting Projector sprak genootschapsvoorzitter Jan Smit mooie woorden. Hij onderstreepte de inzet van Jaap Raat voor het vastleggen van de geschiedenis van Westfriesland en het onder de aandacht brengen daarvan. Zo had Jaap een groot aandeel in het boek ‘De Gouw, de geschiedenis van een Westfriese ruilverkaveling’, een productie uit 2013.

Binnen de Commissie Geschiedschrijving maakte Jaap zich sterk voor het Westfries Biografisch Woordenboek. Hij schreef er vele en stimuleerde onophoudelijk anderen daarin. Op de website van het genootschap staan inmiddels meer dan driehonderd biografieën.
Zijn naam is ook verbonden aan de series ‘Ach Lieve Tijd West-Friesland’ en ‘West-Friesland toen en nu’, aan vier delen van de Westfriese Historische Reeks (drie over de agrarische sector en een over de middenstand) en aan het cultuur-educatief project ‘Speurtocht door de geschiedenis van West-Friesland’.
Deze publicaties kwamen voor uit het project ‘Westfriese Gatenkaas’. Piet Boon, Hans Smit en Jaap publiceerden in 1997 een overzicht over publicaties over de geschiedenis van Westfriesland en de leemtes daarin.
Ook nauw betrokken was Jaap bij het project ‘Geschiedenis van West-Friesland in vogelvlucht’. Deze diaserie met tekstboekje was in 1984 een geschenk van het toen 60-jarige genootschap aan de jeugd van Westfriesland. De serie is tachtig keer vertoond aan allerlei verenigingen, Jaap nam de meeste presentaties voor zijn rekening.

‘Holland rond 1840’
‘Hij had er zijn bed wel kunnen zetten, zo vaak heeft hij vergaderd in het Timmermansgildehuis’, werd gezegd in Alkmaar. Tussen alle vergaderingen voor het genootschap door vond hij ook tijd voor een belangwekkend aandeel in het boek ‘Holland rond 1840’, een uitgave uit 1990 van de Culturele Raad Noord-Holland over aspecten van het dagelijks leven op het Hollandse platteland. Jaap schetst daarin het toenmalige dorpsleven van Wognum.
Ook bij Stichting Westfriese Families verzorgde hij diverse genealogische publicaties. Samen met zijn vrouw Tine werkte hij daar met veel plezier aan. Zijn familieoverzichten en genealogisch getinte artikelen sieren de bibliotheek van Westfriese Families. Een compleet overzicht is te vinden op www.westfriesefamilies.nl.

Verzameling pijpen
In zijn woonplaats Heiloo was Jaap ook historisch actief, vooral op archeologisch gebied. Nauw betrokken was hij bij het boek ‘Heiloo voor en na Willibrord’, een uitgave uit 1995. Zijn uitgebreide verzameling pijpen schonk hij aan Archeologisch Museum Baduhenna in Heiloo. Ook hieruit blijkt: Jaap was een verzamelaar. Van informatie, van mensen, van historie. Als bewaarder van de tijd.

Op 21 oktober 2017 nam Jaap afscheid als bestuurslid van Stichting Westfriese Families (een verslag daarvan en extra informatie over zijn activiteiten voor Westfriese Families staat op deze website).

Jaap Raat overleed op 2 juni 2023 op 87-jarige leeftijd.

Zijn echtgenote Tine Raat-Wigmans overleed op 11 juli 2023. Zij is 84 jaar geworden.

Ed Dekker
voorzitter Stichting Westfriese Families